açık devetüyü : Açık devetüyü renginde olan güvercin. Mardinli türünde olur.
açık ense : Kuyruğunun içi boş olan Selçuklu türü güvercin. Kılıncına dolmaya göre daha az değerlidir. Selçuklu türü güvercinlerin bütün renklerinde olabilir.
açık gök Musullu : Musullu güvercinin açık gök renkte olanı. açığın dolması : Kuyruğunun alt kısmı açık üst kısmı dolma olan güvercin. Selçuklu türünde olur.
adana:
açık gezme: Güvercinin uçuş menzilinin fazla olması
ağ:
ağız hastası : Nezle olan ya da ağzının içinde çatlak olan güvercin.
ağızlamak : (Güvercin) Havaya doğru diklemesine uçmak. (bk. Namlıyı dikmek)
ahır kuşu : Demkeş ve gut türü güvercin. Ahırlardaki örümcekleri yerler, (bk. demkeş, gut).
ak ganrık : Enseli ganrık’ın ak olanı.
akkuyruk kara : Gövdesi ve kanatları kara. kuyruğu ak olan Selçuklu türü güvercin. Kılıncına dolma olanları daha değerlidir. Gözü beyaz. yeşil, kırmızı olanları vardır. Kızıl gözlüler diğer enselilerle karışmadan meydana gelir, değersizdir. Gözü. büyük çerçeveli ve beyaz olanlar değerlidir.
ak Mardinli :Tamamen beyaz olan Mardinli türü güvercin (bk. Beyaz Mardinli).
ak taklambaç : Tamamen beyaz renkli olan taklambaç türü güvercin.
ala : 1. İki renkli olan güvercin. Daha çok akkuyrukla beyaz karışımından olur (bk. enseli ala). 2. Başı siyah, diğer tarafları beyaz taklambaç (bk. karakafa). 3. Başı ve kuyruğu siyah, diğer tarafları beyaz olan taklambaç (bk. karakafa karakuyruk).
ala ganrık : İki renkli olan enseli ganrık güvercin.
ala Mardinli : Siyah beyaz karışımı Mardinli türü güvercin.
ala badem:
alçak uçma:
altlık:
akmak: Mly. Güvercinin rüzgarda evinden uzağa gitmesi
akçil:
akkuyruk: Güvercinin kuyruklarının tamamının ya da bir kısmının beyaz olması hali
akli: Osm. kekmegin hemen ustundeki tuglerin beyz olmasi (>) seklinde olur
ala: Siyah beyaz karışık renkli taklacı güvercin
alay: Dnz. Uçurulan filo.
ağıza kusma:Yavrusunu beslemek, yem vermek
amberi:
Ana tüyü: Yavru güvercinin kızmalığa geçmeden önceki tüy yapısı
anadolu çember dövücüsü:
anaç : Muklufluktan çıkıp eş olan güvercin. Eş olan güvercinin erkeğine de dişisine de anaç denir. Anaçlık devresi 10-12 yıl sürer.
ankut:
apraş : Değişik türdeki iki güvercinin eşleşmesinden olan yavru (M- A. Apalı.)
apsi:Suriye kokenli guvercin cinsi,cift tepeli,tepeler kafanin iki yaninda birbirine paralel onden arkaya olan , siyah ve nadir bulunan grup ucucusu.
arap: Güvercinlerde tamamen siyah olan kuşun rengi
arka takkalı : Başının arkasında takke olan güvercin.
arka tırnak:
askeriye: rengi gov olan,kalitesiz
aşıktora: Dyb. Dişisine sevdalı olan.
atkın: Osm. kusun yavruluktan cikarken yavru kanatlarini tek tek atip doldurmasi.
atlamak : Erkek güvercin eşleşmek için dişi güvercinin üzerine çıkmak (M. A. Apalı)
atmak : 1. Güvercinler yürükte uçarlarken bir ya da birkaç güvercin bu uzun uçuşa dayanamayıp halkadan, oynayarak veya sağarak aşağıya doğru gelmeye başlamak. Buna. attı denir. Eylem yalnız attı biçiminde kullanılır. 2. Güvercincinin güvercini eliyle havaya doğru fırlatması. 3. Güvercinin takla atması [M. Büyükgidiş).
atmaca: Güvercinlere musallat olan yırtıcı kuş
avian influenza: kuş gribi hastalığı.
avvuk çekmek : Erkek güvercin dişi güvercini eşleşmek için çağırmak.
ayak: Güvercinlerde bilekten aşağı olan kısım
ayak tökmek: Dyb. Ayakları çıplak olan güvercin türünde dirsekten parmağa doğru uzanan kısa tüyler
ayna: Güvercinin kuyruğundaki beyaz tüyler. Güvercinin kuyruk altı tüylerinin birinin ya da birkaçının beyaz olması
ayrılmak : Yad ya da kuşçuya ait güvercinlerden biri veya birkaçı uçuş düzeninden ayrılmak. Örneğin, gök ayrıldı, yad ayrıldı denir. Eylem yalnız, ayrıldı biçiminde kullanılır (M. A. Apalı).
ayırma: Yetişkinleri birbirinden ayırma, Üreme mevsimi dışında dişileri erkeklerden ayırma işi.
azap: Dnz. Eşeysel olgunluğu artmış erkek veya dişi
azanlama: Dnz. Ani dış etkilerden dolayı kuşun aşırı ürkmesi,sakinleşmemesi.
azı : Kanat tüyleri, kanatlardaki büyük tüyler. Dıştan içe doğru 8-10 tele azı denir. Uçuşu bunlar sağlar.
azman:
B
badanas : Güvercinin çiftleşme, yumurta yapma dönemi. Badanas dönemine giren güvercin ortalama 10-15 günde yumurtlar. Badanas döneminde erkek, dişinin peşine düşer.
badanasa binmek : Yumurtlama dönemi yaklaşmış dişi güvercinin arkasına erkek güvercin düşmek. Erkek güvercin dişiyi kovalar. Bu görüldüğü zaman badanas dönemi başlar.
badanasa girmek : Güvercin çiftleşme zamanındaki durumda olmak. Dişi yatar erkek üzerine çıkar, bazen de erkek yatar dişi onun üzerine çıkar.
bağdadiye : İrice bir güvercin türü. Gagası uzun ve kalın, burun delikleri belli, burnunun üzeri etli, ayakları paçasız, göz rengi turuncu veya kırmızı, gözleri büyük; göz çevresi tüysüz, kırmızı ve kabarık etli; ayakları büyük ve kırmızı, ayak parmakları uzun, boynu uzun ve aşağıya doğru yay çizen, kartal görünüşünde olan bir güvercin türü. Her rengi olmakla birlikte çoğunlukla siyahtır. Hızlı döğüşür. Burnunun üzerindeki et büyük ve gözü kırmızı olanlar değerlidir. Oyunsuzdur. Çok uçar. Salma kuşudur. Vücut ağırlığı 500-600 gr. gelebilir. Bir kilo gelenleri de vardır. Konya’da pek bulunmaz.
bağdat:
balkona alıştırma:
balrengi limonlu : Balrenginde olan güvercin. Mardinli türünde olur.
Kanadının üzerinde balrengi sırma olabilir.
baltama: Dyb. Saplı bir kasnak üzerindeki file ( Atrap )
bakıcı: İyi yumurta bakan güvercin
bango:
banyo yapmak: Güvercinlerin yıkanması
barana : Güvercinlerin toplu halde uçması.
basışmak : Erkek güvercin çiftleşmek için dişi güvercinin üzerine çıkmak
baska:
basma tepe: Gözlerinin kapanacak derecede perçeminin olması, gül perçem
basra: Dnz. Düz renk üzerinde görülebilen koyu noktalar,çakmak.
baştankara:
bayburt:
bayramlı:
beli temiz:
beli gara : Beli siyah, diğer tarafları beyaz alan güvercin. Ak Mardinli ve taklambaçta olur (bk. yamalı, dalı gara, sırtı gara).
benekli sıçantüyü : Üzerinde kahverengi benekler olan sıçantüyü rengindeki güvercin. Mardinli türünde olur.
benekli: Kanat üzerinde beneklerinin olması
benk: Dyb: Vücut tüyü ayı renk, göğüs kısmı başka renk, başındaki tüy ve vücut rengindeki tüylerin göğse doğru uzaması.
beyaz Mardinli : Beyaz renkte olan Mardinli türü güvercin (bk. Mardinli
beyaz gaga: Güvercinin gaga rengi
bıyık : Ağızla göz arasındaki tüy dönmesi, tüyün ivinti halinde dönmesi.
Tek taraflı veya çift taraflı olabilir. Tek tarafta olana tek bıyık, iki tarafta bıyığı olana bıyıklı veya çift bıyıklı denir. Çift bıyıklılar daha makbuldür. Bıyık Mardinli türünde olur. Selçuklu ve taklambaç türlerinde bıyık olmaz.
bıyıklı: iki tarafta da bıyığı olan güvercin. Mardinli türünde olur.
bilezikli: Dyb. Renginin haricinde bileklerdeki tüy ( Güvercinlerin cinslerine göre değişir:)
bir esnek : şahadet parmağı ile başbarmağın u harfine yakın biçimde, ortalama 8 cm. açılmasıyla belirlenen bir ölçü birimi. Selçuklu türü güvercinin ufak yapılısı makbuldür. Kuşçu güvercini değerlendirirken ölçer. Güvercinin göğsü ile kuyruğunun sonu bir esnek olmalıdır. Bu ölçü Selçuklu türü güvercinler için geçerlidir. Taklambaç için kullananlar da var.
bitlenme: Güvercinin bitlenmesi
boncuk: Güvercinlerin ayağına takılan boncuk. Nazar değmemesi ve kuşları birbirinden ayırt etmek için takılır. Genellikle mavidir.
bok fare: Bkz. yanardöner, gonur, humey, çikolata
bol paça: Taklacı güvercinlerde ayak tüylerinin fazla uzun olma hali???
boyun: Güvercinin başı ile gögsü arasındaki bölüm
boynu dönmüş: Hastalıktan dolayı boynu eğri güvercin
boz:
bozlak : Göğsü, kuyruğu ve sırtı sarımtırak, kanatları ve kuyruğu üzerinde sırması ve kalemleri olan güvercin. Mardinli türünde olur.
bozlak çallı : Vücudu ve kuyruğu bozlak, kanatları beyaz, paçaları kesme beyaz, gıdık altında zincir olan güvercin. Mardinli türünde olur.
bozlak elifli : Kanatları, kuyruğu ve başı beyaz, vücudu boz olan güvercin. Mardinli türünde olur.
bozlak Musullu : Boz renkli olan Musullu güvercin.
boz zidgara : Rengi mat siyah, uçuk siyah olan güvercin. Taklambaç ve Mardinli türünde olur. Taklambaçta boz zidgara makbul değildir. Mardinli türünde ise güvercinin değerini azaltmaz.
böğrü telli : Beyaz olan kuyruğunun üstüyle yanı arasında bir veya iki koyu renk tel bulunan güvercin (M. A. Apalı).
bulutlu : Koyu küf renkli güvercin. Daha çok külümsü denir. Mardinli türünde olur {bk. külümsü).
burma : 1. Ağızla göz arasındaki tüy dönmesi, tüy ivintisi. Bıyık da denir (bk. bıyık). 2. Başın önünde yukarıya doğru kalkan tüy tutamı, demeti.
burma (3) : Dyb. Kafadaki kepezin yanlardan olan bükümü.
Perçem veya ön takka da denir {bk. perçem, ön takka).
buludi:
burmalı:
bursa:
Burunsuz: Brd, Isp: Kısa gagalı ırkların tamamına verilen ad
C
cıbıl: Paçası olmayan güvercin.
cılk yumurta : Hiç gelişmeden bozulan yumurta.
cırcır : Çene altından boyuna doğru inen siyah beyaz zincir. Mardinli türünde olur (bk. zencir) (İ. Ulu).
cırcırlı : Boynunun altında siyah beyaz zinciri olan güvercin. Mardinli türünde olur (İ. Ulu).
ciba: Dnz. Gövdenin beyaz,kanat ve kuyrugun aynı renk olması. Kuşun kanat direginin iki yanındaki tüyleri kesmek, uçamamasını sağlamak.
cizzik: Dnz. Ana babası tarafından bakılan yavru güvercin
Ç
çakal: Güvercinin başındaki beyaz cimkeler. beyaz benekler. Mardinli ” türünün diğer renklerinde de olmakla birlikte deha çok çallı cinsinde bulunur. Çakal daha çek Mardinli ve taklambaç tüllerinde olur. Selçuklu türünün ise kare ve gök’ünde olmaz. Yalnız çopur cinsinde olur. Selçuklu türünün diğer çeşitlerinin başında çakal bulunursa makbul değildir. Başında çakal bulunan Mardinli türü güvercinler, çakal zidgara, çakal gök, çakal bozlak, çakal devetüyü, çakal çallı, çaka! gök çallı, çakal elifli, çakal limonlu çeşitlerine ayrılır. 2. Çopur güvercin terde, baştaki grinin tam ortasında gagadan başa doğru çekilmiş olan beyaz hat. Çopurda makbuldür, diğerlerinde makbul değildir (M. A. Apalı).
çakal bozlak : Başında beyaz çimkeler, benekler bulunan güvercin. Mardinli türünde olur.
çakal çallı : Başında beyaz çimkeler, benekler bulunan, vücudu ve kuyruğu siyah, kanatları beyaz, paçaları kesme beyaz olan güvercin. Mardinli türünde olur.
çakal çopur : Baştaki gri rengin tam ortasında gagadan başa doğru beyaz bir hat çekilmiş olan çopur güvercin (M. A. Apalı)..
çakal devetüyü : Başında beyaz çimkeler. benekler bulunan ve devetüyü renginde olan güvercin. Mardinli türünde olur.
çakal elifli : Başı, kanatlan, kuyruğu ve paçaları beyaz, vücudu siyah, gök, bozlak vb. renklerde olan ve başında beyaz çimkeler, benekler bulunan güvercin. Mardinli türünde olur.
çakal gök : Başında beyaz, çimkeler, benekler bulunan güvercin. Mardinli türünde olur.
çakal gök çallı : Başı. kanatlan, kuyruğu ve paçaları beyaz vücudu flok olan ve başında beyaz çimkeler, benekler bulunan güvercin. Mardinli türünde olur.
çakal limonlu : Başında beyaz çimkeler, benekler bulunan ve vücudu açık balrengi olan güvercin. Mardinli türünde olur.
çakal zidgara : Başında beyaz çimkeler, benekler bulunan zidgara güvercin. Mardinli ve taklambaç türlerinde olur.
çakır : Mavi hareli, bej hareli göz. Gözü mavi hareli ya da bej hareli olan güvercin. Çopurda ve taklambaç çallıda olur. Çopurda gözün biri siyah diğeri çakır olur. Çakır gözün yarısı çakır, yansı siyahtır. Çakır kısım, gözün alt yarısında, üst yarısında, ya da yan tarafında olabilir. Taklambaç çallıda gözün ikisi de çakır olabilir.
çalı : Çopurun kanadındaki beyaz teller, çalı çopurda olur. Çalılı çopur makbul değildir.
çallı : Vücudu ve kuyruğu siyah, kanattan beyaz olan güvercin.
Taklambaç ve Mardinli türlerinde olur. Göğsünde zincir ölür. Paçalar kesme beyazdır. Kanattaki beyaz teller her iki yanda 6-6, 7-7. 8-8 olabilir. Beyaz teller 7-8 olanlar makbuldür. Kanat telleri arasında siyah teller olursa bozuktur, makbul değildir. Çallı denince siyah beyaz renk anlaşılır. Asıl çallılar siyah beyaz olmalıdır. Taklambaçların çallısı siyah-beyaz olur, başka rengi olmaz. Mardinlilerde, siyah-beyaz çallı yanında gök çallı, devetüyü çallı. limonlu çallı, külümsü çallı, karyağdı çallı da olur.
çatal kuyruk : Kuyruk telleri ortadan ikiye ayrılmış gibi görülen güvercin.
Kuyruk telleri 7-7 toplam 14 olur. Bu sayı 15 veya 16 olabilir. Mardinli türü zidgaralarda olur. Zidgara karışımlarının bazılarında da çatal kuyruk olabilir.
çatlak : Güvercinin ağzının içinde çıkan çıban (bk. ağız hastası).
çekilmek : Güvercin uçarken en yükseklere kadar gitmek. Örneğin kuşlar çekildi denir (M. A. Apalı).
çelenk atma: Yavru güvercinin her 20-22 günde sırayla kanat tüylerinden birini değiştirerek ergenleşmesi.
çift bıyıklı : iki tarafta da bıyığı olan güvercin.
çift takkalı : Önde ve arkada takkesi olan güvercin. Basının önünde ve arkasında yukarıya doğru kalkan tüy demeti olan güvercin.
çimke : Güvercinin üzerindeki siyah benekler. Mardinli ve Musullu’da olur.
çimkeli bozlak : Üzerinde siyah benekler olan bozlak güvercin. Asıl olarak Mardinli türünde olur.
çimkeli bozlak Musullu : Üzerinde siyah çimkeler olan Musullu güvercin. Tür olarak Mardinli’ye girer.
çimkeli açık gök Musullu : Üzerinde siyah çimkeler olan açık gök renkli Musullu güvercin.
çimkeli gök Musullu : Üzerinde siyah çimkeler olan açık veya koyu gök renkli Musullu güvercin.
çingene alası : Siyah beyaz düzensiz ala güvercin. Selçuklu türünde olur.
çitleşmek : (Güvercin) Ağız ağıza verip kusmuklaşmak (M. Büyükgidiş).
çoloğ: Dyb. Güvercin kanatlarından birinin felç olması hali.
çorumlu : Mardinli türü güvercinin paçasız olan çeşidi. Çorumluda oyun vardır. Oyunsuz olanları makbul değildir. Çorumluya Çorumlu-Mardinli de denir (bk. Çorumlu-Mardinli).
çorumlu-Mardinli : bk. Çorumlu.
çopur : Başı açık gök, boyundan kesmeli, kanalları füme, belinde gök olmayan, arkası sütbeyaz ve ayaklan paçalı olan Selçuklu türü güvercin. Gözleri çakırdır. Açık ense veya dolma olabilir. Kuyruğu beyazdır Arkadan takkeli veya dabak olabilir. Değerli bir çopurda aranan nitelikler: Başı gayet açık mavi, gözlerinden biri siyah diğeri çakır, kanat uçları koyu zeytuni olan çopurlar değerlidir. Kanatlarında darı ve çalı, gözlerinde nergiz, boynunda sarkığı yani indirmesi olan çopurlar makbul değildir.
çakçırlı:
çakmaklı: Kanat üzeri irili ufaklı siyah benekli güvercin
çakır:
çalazmanı: Demkeş ırkı
çallı: Konya yoresinde kanatlarinin uclari beyaz olan kuslara verilen ad.Kırçallı,siyahçallı gibi
çapar: Sarı renkli bir kuşun üzerinde genellikle siyah renkli tüylerinde olması
çatıya gelme: Güvercinin çatıya yaklaştığında oynaması, takla atması. seferini çatıya yapması.
çemberci ırk:
çeşitgöz: Dnz. Göz renklerinin birbirinden farklı olma durumu.
çiftleştirme: Güvercinleri dişili erkekli eş yapma
çiftlik: Dnz. Eş güvercinlerin yuva tuttuğu bölme
çiçek:
çiçi:
çilli:
çorum çıplağı: Türkiye’nin Çorum ilinde yetişen, paçasız, taklacı bir güvercin soyu.
çorum çitesi: Kanatların iple bağlanması
D
dabak : Takkesiz güvercin. Başının önünde ya da arkasında doğru kalkık tüy olmayan güvercin. Her türde olur
dalı gara : Kendisi beyaz sırtı siyah olan güvercin Ak Mardinli ve ak taklambaçta olur (bk. beli gara, sırtı gara, yamalı).
damarlı : Uzak mesafelerden salındığında yuvasına çok kısa bir zamanda dönen güvercin. Damarlı güvercinler yabancı yerlere inmezler. Damarlı güvercin mukluf bile olsa, çevreyi iyi tanımasa bile yuvasını bulabilmek için günlerce uğraşır. Damarlı güvercinler ev üzerinde uçurulduklarında da çok uçarlar. Ortalama 4-5 saat uçarlar. Az olmakla birlikte 3-10 saat uçanları da bulunur. Her türde olur. Damarlı güvercine yiğit güvercin de denir (bk. yiğit güvercin).
damarsız : Kendi yuvasından başka yuvaya giden güvercin. Damarsızlar uçtuktan sonra çoğunlukla kendi yuvalarını bulamazlar. Damarsız güvercin çabucak bir başka yuvaya inebilir. Damarsız güvercinlerden damarlı yavrular olabileceği gibi, damarlı güvercinlerden de damarsız yavrular olabilir, ama saf kanlardan damarsızlar pek çıkmaz. Damarsız güvercine giriş da denir (bk. giriş).
Damüstü : Elden çıktıktan, havaya atıldıktan sonra, 6-8 takla atıp düz uçan, evin çevresinde dönen, her 6-8 turda bir, damın üstünde oyuna giren güvercin. Havada 3-4 saat kalır. Havacılar gibi fazla yükselmez. Oyuna giren damüstü takla atar. Damüstü Mardinli türünde olur.
darı: Kanat üzerinde acık siyah renkteki büyükçe benekler. Çopurlarda ve enseli göklerde olur.
dar paça : Tüyleri kısa olan paça.
dem çekmek : (Güvercin) Ötmek. İyi dem çeken güvercinler 40-45 dakika dem çeker. Demkeş, gut ve kuşkumrular dem çeker.
demkeş : Dem çeken, beyaz, kahverengi ve siyah renkleri olan güvercin türü. çit takkeli olur. Ahır kuşudur. Fazla uçmaz. Kahverengi demkeşle gut birbirine benzer, ancak kuğurmalarından ayırt edilebilirler. Demkeş geniş paçalı ve iri vücutlu olur.
deste kuyruk : 1. Üçgen biçiminde olup içi dolu veya içi açık olan kuyruk. Selçuklu türünün özelliğidir. 2. Kuyruğu açık ense veya kılıncına dolma olan Selçuklu türü güvercin.
devetüyü : Kestanerengi veya açık kestanerengi güvercin. Açık kestanerengine açık devetüyü de denir (bk. açık. devetüyü). Koyu devetüyüne kestanerengi de denir. Tür olarak Mardinlidir.
devetüyü elifli : Başı, kanatları, kuyruğu ve paçaları beyaz, vücudu devetüyü güvercin. Merdini i türünde olur.
devetüyü çallı : Vücudu ve kuyruğu devetüyü, kanatları beyaz olan güvercin. Mardinli türünde olur.
dıkdık : Gaga (bk. gaga).
dik : Güvercinin ağzının ön tarafa doğru olması. Ağız aslında göğüse doğru olur. Makbul değildir. Enselide ve taklambaçta olur (bk. kertlez).
dimdik: Dyb. gaga
difteri : Güvercinin ağzında olan bir hastalıktır. Ağsın içi beyazlaşır. Nezle ilerleyince difteriye döner. Difteri olan güvercin yem yiyemez (bk. ağız hastası). Halk arasındaki tedavi biçimleri: 1. Limon suyuyla zeytinyağı yarı yarıya karıştırılıp ağız yıkanır. 2. Ağız koruk suyuyla yıkanır. 3. Ağız tut şurubuyla yıkanır.
dolma : Kuyruğunun içi dolu olan Selçuklu türü güvercin. Selçuklu türünün bir özelliğidir. Açık enseye göre daha değerlidir (bk. kılınana dolma).
dumanlı : Külümsü Mardinli. Açık olana dumanlı, koyu olana bulutlu denir (bk. külümsü Mardinli).
düz kuyruk : Selçuklu türü güvercinlerin dışındaki kuyruk çeşidi. Kuyruktaki tel sayası 12, 13, 14. 16 arasında olur (bk. tahta kuyruk).
düz oyun : Tek takla atarak uçma. Düz oyun Selçukluda, taklambaçta ve Mardinlide olur.
dalıcı ırk:
dağlı: Dnz. Dağlanmış et rengi.
damar: Güvercin yetiştiriciliğinde kuşların soyu. Kuşun yerine saglam olması ve başka yerden kaçıp gelmesi
damcı: Oyununu çatıya yapan
damızlık: Üretim için ayrılan güvercin
debelenme: Oyun sökme hareketi, Havayı baş yapma
dernek:
dervişaliler:
dirsek:
Didak: Brd, Isp:Gaga
dolapçı: Türkiye’de Denizli, Burdur, Isparta çevresinde yetiştirilen bir çeşit güvercin soyu
domino:
donlu: Az paçalı güvercin.
dökmek: Dyb. Yarışa katılan güvercinleri müştereken salmak.
dökme perçem:
döl:
dölsüz yumurta:
dönek:
döş: Göğüs
dudik kenkül: Mly. Dar arka tepe
duble: Taklacı güvercinlerde kuyruğun tamamen beyaz olma durumu
duluk: Osm. kulak ustu tugler
dumanlı:Evcil güvercinlerde koyu mavi renk
düşük kanat: Kanadı kuyruk altı seviyesine düşmüş güvercin
E
ebrulu ; Vücudu beyaz, kuyruğundaki tellerin biri beyaz biri siyah dizili veya karışık olan güvercin. Taklambaçlarda olur.
eğriceli : Kuyruğundaki tellerden biri çatal olan güvercin. Telin kökü tek. uç kısmı çatallı olur. Çoğunlukla Selçukluda bulunur, ama taklambaç ve Mardinlilerde de bulunabilir. Eğrice çok az güvercinde bulunur, iyisi de olabilir kötüsü de, ama çoğunlukla makbul sayılır.
elifli : Başı, kanatları, kuyruğu, beli ve paçaları beyaz, diğer kısımları gök. bozlak devetüyü ve külümsü gibi değişik renklerde olan güvercin. Mardinli türünde olur. Elifliler renk durumlarına göre bozlak elifli, devetüyü elifli, zidgara elifti (siyah elifli), külümsü elifli. limonlu elifli. karyağdı elifli çeşitlerine ayrılır.
ense : Selçuklu ve ganrık türü güvercinlerin kuyruk kısmı. Diğer türler için ense sözü kullanılmaz
enseli : 1. Selçuklu türü güvercin (bk. Selçuklu). 2. Ensesi geniş olan Selçuklu ve ganrık türü güvercinlerin kuyruk özelliği. Enseli güvercinlerin kuyruklarındaki tel sayısı fazladır. Enseliler topkuyruk olur. Selçuklu türü güvercinlerin tümü enseli olur. Selçuklu türü güvercinler, enseli gök, enseli ak, enseli zidgara, enseli çopur, enseli ala, enseli pal çeşitlerine ayrılır. Enseli ganrık’ın ise renk durumlarına göre çeşitleri vardır. Açık ense veya dolması olabilir.
enseli ak : Tamamen beyaz olan Selçuklu türü güvercin.
enseli ala : Siyah-beyaz düzgün ala olan Selçuklu türü güvercin. Kafa siyah, gerdan siyah indirmeli, sırt siyah ve beyaz, kuyruk sütbeyaz olur. Çoğunlukla çakır gözlüdür. Dalması ve açık ensesi olur.
enseli çopur : bk. çopur.
enseli gök ; Açık gök renkte olan Selçuklu türü güvercin. Kuyruk kalemleri zeytuni siyah, kanatları sırmalı ve boncuk mavi gözlü olanları değerlidir. Külümsüye çalanlar, gözleri kızıl olanlar, üzerinde beyaz bulunanlar makbul değildir.
enseli ganrık : Kuyruğunu tavus kuşu gibi açıp kafasına değecek biçimde geriye, kafasını kuyruğuna değecek biçimde arkaya kanırırken vücudunu titreten bir güvercin türü. Ayağı paçasızdır. Enseli ganrık’ın. ak ganrık. gök ganrık. ala ganrık, siyah ganrık çeşitleri verdir. Çoğunlukla ok olur. Ganrık Konya’nın yerli güvercini değildir.
enseli pal : Vücudu külümsü. kuyruğu sütbeyaz, ensesi açık veya dolma olan Selçuklu türü güvercin. enseli ak ile enseli gök birleşmesinden olur (bk. pal).
enseli zidgara : Vücudu bütünüyle siyah olan Selçuklu türü güvercin. Geniş ve beyaz gözlüleri makbuldür.
emişmek: Dyb. Dişi gagasını erkeğin gagasının içine geçirerek başını sallaması.
Ereğli gara : Konya’dan Konya Ereğlisi’ne götürülen ve bir süre sonra Konya’ya geri getirilen Selçuklu türü bir çift akkuyruk kara güvercinden çoğalan akkuyruk kara güvercinler. Ereğli’ye götürülen güvercinlerin ikisi de açık ense idi. şimdi Ereğli garaların dolma veya açık ense olanları vardır. Ereğli garaların göz çerçeveleri geniş, gözleri yeşil veya beyaz, gövdesi siyah, kuyruğu beyazdır. Ereğli garalar oldukça değerlidir.
eke: Yetişkin güvercin
ense: Dnz. Yumurta koymak üzere olan dişi kuşu erkek kuşun takip etmesi,kovalaması.
eserli: Boynu dönük güvercin.
etkelle: Dnz.Kendi kümesinden başka kümeslere çok rahat meyil eden kuş.
eşbah: Dnz. Eşine cok baglı ve sürekli öten erkek kuş.
eşe atma: Üretime ayrılmış güvercine eş vurma
eşe çekmek: Bkz. Eşe atma
eşe vurma: Bkz. Eşe atma
eşinme: Güvercinin güneşlenirken toprağı eşelemesi
F
felç : Güvercinlerde görülen felç hastalığı. Felç, ayakta, kanatta ve başta olur. Ayak ve kanat hareket edemez. Felç başta ise baş aşağı sarkar ve ters döner. Felç olan güvercin ilk on günde ölmezse kurtulma şansı artar.
fenerli : 1. Kuyruğunda füme tüyler bulunan veya bir füme bir beyaz karışık olan çopur güvercin (bk. fenerli çopur) (M. A. Apalı). 2. Siyah olan kuyruğunun üzerinde enine doğru beyaz çizgi olan karakuyruk taklambaç (M. Büyükgidiş).
fenerli çopur : bk. fenerli.
fişekleme : Güvercinin oyun yaparak yükselmesi. Güvercinin, havada oyun yaparken oyunu bırakıp yukarıya doğru sıçraması. Mardinli türü güvercinler fişekleme yapar.
Fizana gitmek : (Güvercin) Yürüyerek çok yükseklere gitmek, uçmak (M. A. Apalı).
ferah: Dyb. Fazla öten güvercin
ferig: Güvercin yavrusu, cücük
feslice: Sırbistan ve Eski Yugoslavyada arka tepe kuşlar için kullanılan kelime.
festival:
fırfırlı:
fırlak: Bkz. sinek, sine
fıstık: Dnz. Kuyruküstü yağ bezesi
fışkırma: Taklacı güvercinin taban taklasını attıktan sonra yükselerek takla atması
filiz: Yeni gelmekte olan telek
filiz patlatmak: Yeni gelmekte olan teleklerin kanaması
filo ırkı:
fişekleme: Bkz. Fışkırma.
föter: Baska ırkı
fulya: Osm. on tepe
füsfül: Dyb. Uçmaya tahammülü olmayan.
G
gah gah : Güvercini çağırma ünlemi. Çağırma alıştırmaya bağlıdır. Gah gah dendiği gibi kıs kıs vb. biçimde de çağrılabilir (bk. kıssı kıssı).
geniş göz : Büyük ve yuvarlak olup iç ve dış çerçeveleri geniş olan göz.
Gözün kenarındaki tüysüz kısmın çemberi geniş, rengi beyaz veya ayva sarısıdır. Gözün rengi beyaz veya siyah olabilir. Hafif kızılımsı olanları da olur. Selçuklu türü güvercinlerin göz özelliğidir.
geniş paça : Tüyleri uzun olan paça. Paça tüyleri ayak parmaklarını aşıp yere değer.
gıdık : Güvercinin çene altındaki ileriye doğru olan kabarıklık. Gerdanın ileriye doğru alan kabarıklığı. Enseli ve taklambaçta olur.
gıdıklı : Çenesinin altında ileriye doğru kabarıklık olan güvercin. Eskiden makbul değildi, şimdi makbul sayılıyor.
gılıncına dolma : Kuyruğunun iç kısmı dolu olan Selçuklu türü güvercin. Açık enseye göre daha değerlidir (bk. kılıncına dolma).
gılıncına ense : Tabanı geniş, üst tüyleri bıçak gibi olan ense. Üçgen biçimindeki ense (bk. kılınana ense) (M. Öztermiyeci).
gırcalı : Açık renkteki gök ve ak karışımı güvercin. Mardinli türünde olur.
gır göğ : Yaban güvercini. şehirlerde yaşar. Çatılarda barınır. Tarlalarda yayılır. Paçasızdır, oyunsuzdur. Mardinliye benzer. Cami güvercinleri gır göğdür (bk. kır göğ).
gırış : 1. Kendi yuvasından başka bir yuvaya aldanarak inen. kendi yuvasını bulamayan, bir başka yuvaya çabucak inebilen güvercin. Her tür güvercinde olabilir (bk. damarsız). 2. iki ayrı türün eşleşmesinden olan güvercin. Özelliği olmaz (bk. kırma, palanlı).
gırma : Aynı türden olmayan güvercinlerin eşleşmesinden olan güvercin (bk. kırma, giriş, palanlı).
gırmızı cepeli : Zidgara ve gök Mardinlilerde baş dahil kursağa kadar olan bölgesi yanardöner kırmızı, bordoya çalan kırmızı olan güvercin (bk. kırmızı cepeli).
gısrak kafa : bk- kısrak kafa.
gız alası : Siyah beyaz olup da beyazı çok olan düzgün ala güvercin. Taklambaç türünde olur (bk. kız alası).
gızkumru : Ötüşü için kafeste beslenen, bırakıldığında da evden ayrılmayan evcil kumru. Erkeği ile dişisinin ötüşü arasında fark vardır. Kızkumru Konya’da eskiden beri vardır, fakat yaban kumrusu Adana’dan getirilmiştir (bk- kızkumru).
gök : 1. Gök renkli olan güvercin. Mardinli ve Selçuklu türlerinde olur. Açık veya koyu gök olabilir. 2. Mardinli türü gök güvercin.
gök çakal : Başında beyaz çimkeler, benekler olan gök güvercin. Mardinli türünde olur.
gök çatlı : Gövdesi gök, kanatları ve kuyruğu beyaz olan güvercin. Mardinli türünde olur.
gök elifli : Başı, kanatları, kuyruğu ve paçaları beyaz, gövdesi gök olan güvercin. Mardinli türünde otur.
gök ganrık : Gök renkli olan ganrık güvercin. Aslında ganrıklarda gök olmaz. Gök ganrıklar kırmadır.
gök Mardinli : Gök renkli olan Mardinli türü güvercin. Mardinli türünün temel renklerindendir. Gök Mardinlinin koyu rengine külümsü denir.
götlemek : (Güvercin) takla atacak gibi yapıp takta atmamak, çömelir gibi yapmak. Daha çok muklufluk devresindeki güvercinler yapar. Götledi biçiminde kullanılır.
gud ala : Kanattan beyaz diğer tarafları kahverengi olan gut.
guğurmak : (Güvercin) Ötmek. Erkek güvercinler dişilere oranla daha gür, daha sesli kuğurur. Eş olma dönemine giren güvercinler kuğurmaya başlar. Yavru ve mukluflar kuğurmaz (bk. kuğurmak).
gut : Açık veya koyu kahve renkli, kamış paçalı, uzun gagalı, çift takkeli, asıl özelliği dem çekmek alan, fazla uçmayan ve takla atmayan güvercin türü. Süs kuşudur (bk. ahır kuşu)
güdek: Güvercinin kuyruklarının çekilmiş olma hali. Bkz. Kuyruksuz.
güllü : Taklambaca benzeyen, fakat paçasında tüy olmayan güvercin türü. Göğsündeki tüyler gül biçiminde ayrıldığı için bu adı almıştır. Oyun oynamaz, takla atmaz. Düz uçar. Konya’da fazla tutulmaz. Daha çok İzmir ve Bursa yörelerinde olur (bk. mısıri).
güllü (2): Dyb. Başındaki tüy ve vücut renkgindeki tüylerin göğse kadar uzaması.
gül, paça : 1. Paçasındaki tüyleri orta uzunlukta, ortalama 3 cm. olan güvercin. 2. Tüyleri ortalama 3 cm. uzunluğunda olan paça. Tüyler tırnakları örter. Makbuldür. Bütün türlerde olur.
gaga: Güvercin ağzı
gama: Dnz. Kanat baş teleklerinde farklı olan renk
garip: Osm. baska sehirden gelen kus
gıpgıp: Dnz. Havada nokta olma yüksekliği. Bkz. sine, sinek, fırlak
golak: Dnz. Kanat eklemlerinde görülen şişlik.
gonur: Bkz. Ank.yanardöner Çor: Gonur, çikolata, humey, bokfare, Mly: sıçan
göğürmek: Bkz. guğurmak, guk çekme
göğüs: Güvercinin boynu ile ayakları arasında kalan kısmı
göğsüak:
gök: Güvercinlerde çok açık yabani – mavi- rengi
görünüş ırkı: Görünüş özelliği için yetiştirilen güvercin ırkları
guğurmak: Kon. Güvercinin ötmesi
guvala < gökala :Çor: çorum ırkı rengi
gül: Güvercinlerde göğüslerinin üzerindeki tüylerin kendiliğinden kabarık olma hali
güneşlenme: Güvercinin güneşlenmesi
günleme: Bkz: Güneşlenme
güvercin saklamak: Güvercin beslemek, alıkoymak
güvercin kebabı:
grit: mineral taş
habeş: Dyb. Melez
halka : Güvercinin boyun tarafındaki kızıl halka (M A. Apalı).
halkalı : Boyun tarafında kızıl bir halka olan güvercin. Daha çok enseli gökte olur.
hamurlama : Hava verme döneminden çıkmış yavruların boğazına, anaç güvercinlerin kursaklarından çıkardıkları süte benzer, hamur halindeki besleyici bir sıvıyı kusması. Anaç güvercin besleyici sıvıyı su içtikten sonra kusar. Bu sıvı, yavrunun yumurtadan çıkmasına iki üç gün kala anaç güvercinin kursağında toplanır. Bu durum yavrunun kısa bir süre sonra yumurtadan çıkacağını gösterir. Hamurlama dönemi on gün kadar sürer.
hamurlamak : Yavrusunun çıkmasına iki üç gün kalmış anaç güvercinin kursağında süt gibi besleyici, hamur halindeki bir sıvı toplanmak. Bu durumda olan güvercine hamurladı denir.
hamurlama dönemi : Anaç güvercinlerin kursaklarından çıkardıkları besleyici sıvıyı yavruların kursaklarına kustuğu süre. On gün kadardır.
havacı : Elden çıktıktan sonra havaya doğru 6-8 takla atan, sonra oyunu bırakarak 5-6 tur yapan, tekrar oyuna girip 6-8 takla attıktan sonra tekrar tur atarak yükselen güvercin. Güvercin tur atıp tokla atarak yükselir. Oyun, uçmaya başladıktan sonra inişe kadar sürer. Bir havacı güvercin havada ortalama 3-4 saat kadar kalabilir. Havada sekiz saat kadar kalan havacılar da olur. Havacı Mardinli türünde olur.
havalama : bk. hava verme, üfleme.
hava verme : Dişi ve erkek anaç güvercinlerin, yumurtadan yeni çıkmış yavrunun boğazına, yavrunun kursağını ve sindirim organlarını açmak için bir iki gün hava vermesi. Hava verme döneminden sonra hamurlama başlar (bk. havalama, üfleme).
halebi:
halhal: Güvercilerin ayağın takılan halka, boncuk
halka:Bkz. Halhal
halta: Dyb. Güvercinlerde gaga altının beyaz olması
haşhaş: Dyb: Üok öten güvercin
harın: Dnz. Yaglanmış veya ucurulmayarak hantal bırakılmış kuş
hava oyunu:Kuşun evine oynamadan, havada, sağda-solda oyun yapması
hıre: Dyb. Güvercinlerde aynı yuva kardeşlerinin birinin daha ufak oluşu
Hu çekmek: Güvercinlerin seher vakti çıkardığı vuklama sesi
hünkari:
I
ıstaka: Dnz.Boylu poslu güvercin
ırk:soy, nesil
İ
indirme : Güvercinin boğazının altından göğsüne doğru, başındaki rengin
uzaması. İndirme çoğunlukla çopurda ve eliflide olur. İndirmeli güvercin makbul değildir.
içağ: Dyb: Kuyruk sayılarının miktarı.
içağlı:
ince tüy:
ihale:
isimli : Osm. kaliteli kus
iskenderun:
istanbullu:
ispir:
ispir bağdadi:
J
K
kafası çakal sıçantüyü : Kafasında beyaz benekler olan sıçan tüyü rengindeki güvercin. Mardinli türünde olur.
kalem : 1. Kuyruk üzerindeki siyahımsı çizgiler 2. Kanat ve kuyruk üzerindeki siyahımsı çizgiler (bk. sırma).
kalın tüy:
kalpli : Beyaz renkli olup kanatlarının üzeri siyah olan güvercin. Mardinli türünde olur (bk. V’li. nuskalı.)
kamış paça : Büyük paça. Paçadaki tüyler uzundur. Paçadaki tüylerin uzunluğu 5-10 cm. orasında değişir. Kamış paça gut ve demkeşte olur. Kamış paça eğer dokunulmazsa Mardinlide de olur Güvercinin uçmasını engellediği için kesilir. Güvercin uçarsa kendisi de kırar.
kanadı telli sıçantüyü : Kanadında ve kuyruğunda beyaz teller olan sıçantüyü rengindeki güvercin. Mardinli türünde o!ur.
Kanadı selek: Kanatta tüy eksikliği
kanat döğmek : Mardinli türü güvercin yukarıya doğru kanat çırparak çıkmak.
kapağan : Güvercin yakalamak için kurutan tuzak. Dört tarafı tel örgülü.
tel örgü kapaklı, kapağının üzerinde bir el sığacak kadar deliği olan tuzak. Tuzağın içine yem atılır ve kapak açık tutulur. Kapağa uzun . bir ip bağlanır ve uzakta beklenir. Güvercin tuzağın içine girdikten sonra ip çekilerek kapak kanatılır. Tuzak yad tutmak için kullanılır.
kara kafa : Vücudu beyaz başı siyah taklambaç (bk. Ala).
karakafa karakuyruk : Kuyruğu ve kafası siyah, diğer yerleri beyaz olan taklambaç türü güvercin (bk. ala).
kara kuyruk : Kuyruğu siyah diğer tarafları beyaz olan güvercin. Taklambaç türünde olur. Mardinli türünde de karakuyruk olabilir.
kara kuyruk alası : Kuyruğu kara. sırtı kalp yamalı olan güvercin. Taklambaç ve Mardinli türlerinde olur.
kara kuyruk çopur : Kuyruğu siyah olan çopur güvercin.
kara kuyruk taklambaç : Kuyruğu kara. sırtı kalp yamalı olan taklambaç türü güvercin (bk. kara kuyruk alası).
kara taklambaç : Kara renkli olan taklambaç türü güvercin.
karısma: Osm. birkac boluk kusun havada karismasi
karyağdı çallı : Kanatları beyaz, vücudunun vs kuyruğunun üzeri kırmızı, siyahı ve platin rengi benekli. dumanrengi güvercin. Mardinli türünde olur.
karyağdı elifti : Başı. kanatları, kuyruğu, beli ve paçaları beyaz, diğer kısımları, üzeri siyah, kırmızı ve platin rengi benekli, duman rengi olan güvercin. Mardinli türünde olur.
karyağdı Mardinli : Ana rengi dumanrengi olup üzerinde kırmızı, siyah ve platin rengi benekler bulunan Mardinli türü güvercin.
Kazık tüy: 10-15 günlük yavru güvercin
kekremsilik : Güvercinin ağzının yukarıya doğru kalkık olması. Enselide olur, makbul değildir.
kenkül: Dyb. Kafadaki dik tüyler
kertlez : bk. dik.
kesme : Baştaki gök rengin boyunda kesilmesi. Üopurda olur ve baştaki gök. ak ile kesilir.
kesme paça : Tırnakların üzerini acık bırakan paça. 2- Tırnaklarının üzeri açık olan paçalı güvercin. Her türde olur.
kessik : Güvercinler takım halinde uçarken yanı yürükteyken veya yanlarına yabancı bir güvercin karıştığı zaman, kuş sahibinin uçan kuşların göreceği biçimde, yuvadaki kuşlardan birkaçını çıkarıp dama koyması veya ev üzerinde bir iki dolandırması ve uçan kuşların, o yadı da alarak aşağıya inmesi (M. A. Apalı).
kılınca dolma : bk. gılıncına dolma.
kılınana ense : bk. gılıncına ense.
kır göğ : bk. gır göğ.
kırış : bk. gırış.
kırkın : 1. Kafası kursağa kadar beyaz olup gövdesi siyahı olan güvercin.
Mardinli türünde olur. 2. Renk özelliği olmayan karışık renkli güvercîn.Taklambaçta baş, kuyruk, kanatlar ve paçalar beyaz, boyun ve gövde siyahtır. Mardinlide baş, kuyruk, kanatlar ve paçalar beyaz, boyun ve gövde gök, devetüyü, limonlu, vb. olabilir. Değersizdir. Takla atıyorsa makbul alabilir (A. Büyükgidiş).
kırma : bk. gırma.
kırmızı cepeli : bk. gırmızı cepeli.
kısır : yumurtlamayan güvercin.
kısrak kafa : Başı ve gagası, arap atlarının kafası gibi vücuda doğru kavisli olan güvercin. Selçuklu türünde olur ve en makbul güvercindir.(M. A. Apalı). (bk. gısrak kafa).
kıssı kıssı : Güvercin çağırma ünlemi (bk. gah gah).
kız alası : bk. gız alası.
kızkumru : bk. gızkumru.
kızmak : (Güvercin) Muklufluktan sonra eş istemek. Muklufun eş istemesi (M. A. Apalı}.
Kızıl et: Tüysüz yavru güvercin
kote : Bur. Kuyruk tüyleri çekilmiş, kuyruksuz
koyu devetüyü : Kestane renginde olan güvercin. Mardinli türünde olur.
koyu gök Musullu : Koyu gök renkli olan Musullu güvercin.
koyu zidgara : Koyu siyah renkte olan güvercin. Mardinlî, Selçuklu ve taklambaç türlerinde olur. Koyu zidgaralar makbuldür.
köprülü ense : Selçuklu türü güvercinde kuyruğun yarım daire biçiminde olması (M.Üztermiyeci).
kösnemek: Dyb. Dişi güvercinin çiftleşmek arzusuyla erkek güvercine sürtünmesi.
kudoş: Dyb. Kenkülü olup burmasının bir tarafının noksan oluşu.
kuğurmak : bk. guğurmak.
kulopoto etmek: Dyb. kanat ve kuyruğunu yolmak.
kurukafa : Kafası yuvarlak ve çekkin, kafa tüyleri kısa ve basık olan güvercin. Üoğunlukla enseli ve taklambaçlarda olur.
kusma : Dişi ve erkek güvercinlerin kursaklarından çıkardıkları besleyici maddeyi yavrunun boğazına kusması. Kusma dönemi, yavru yuvadan yeme ininceye kadar sürer. Kusmanın ilk bir iki günü hava verme, ondan sonraki on gün kadarı da hamurlama dönemidir.
kuşçu : Kuş besleyen kimse.
kuşkumru : Bir güvercin türü. Ufak yapılıdır. Her rengi olur. Üoğunlukla takkesizdir, düz uçar, paçasızdır. Asıl özelliği ötmesidir. Demkeşten ve guttan daha iyi dem çeker. Gut ile demkeş tek ses çıkardıkları halde, kuşkumru kanarya gibi değişik sesler çıkarabilir. İnce seslileri makbuldür. Bir saat kadar dem çekenleri olur.
kuyruğu beyaz bozlak : Kuyruğu beyaz diğer tarafları bozlak olan güvercin. Mardinli türünde olur.
kuyruğu beyaz çallı : Kuyruğu ve kanatları beyaz, gövdesi siyah olan güvercin. Kuyruk tümden beyaz olabileceği gibi siyah-beyaz, bozlak-beyaz karışık do olabilir.
kuyruğu beyaz devetüyü : Kuyruğu beyaz, diğer tarafları devetüyü renginde olan güvercin. Mardinli türünde olur.
kuyruğu beyaz külümsü : Kuyruğu beyaz oran külümsü güvercin. Mardinli türünde olur.
kuyruğu beyaz limonlu : Kuyruğu beyaz diğer tarafları açık bol rengi olan güvercin. Mardinli türünde olur.
kuyruğu beyaz gök Mardinli : Kuyruğu beyaz diğer tarafları gök olan Mardinli türü güvercin.
kuyruğu beyaz sıçantüyü : Kuyruğu beyaz, diğer tarafları sıçantüyü renginde olan güvercin. Mardinli türünde olur.
kuyruğu beyaz zidgara : Kuyruğu beyaz diğer tarafları zidgara olan güvercin. Bu, yalnız Mardinli türüne özgüdür. Diğer türlere kuyruğu beyaz zidgara denmez.
kuyruğu siyah çallı : Vücudu ve kuyruğu siyah kanatları beyaz olan güvercin. Taklambaç ve Mardinli türünde olur.
Kuyruğu selek: Kuyrukta tüy eksikliği
külümsü çakal : Başında beyaz benekler, çimkeler olan külümsü güvercin.
Mardinli türünde olur.
külümsü çallı : Vücudu ve kuyruğu külümsü kanatları beyaz olan güvercin. Mardinli türünde olur.
külümsü elifli : Başı, kanatları, kuyruğu, beli ve paçaları beyaz diğer tarafları külümsü olan güvercin. Mardinli türünde olur.
külümsü gök çakal : Vücudu külümsü, kanatları beyaz olup başında beyaz benekler bulunan güvercin. Mardin ir türünde olur.
külümsü Mardinli : Koyu gök renkli olan Mardinli türü güvercin. limonlu : Rengi açık balrengi olan güvercin. Mardinli türünde olur.
kümes bozma: Bir kusçunun bütün kuslarini toptan almak.
kaçak kuş: Yuvasından kaçmış güvercin
kafes:
kalem:
kalemli:
kanasa: Dnz. Tüy değişim dönemi.
kanat altı:
kanat bantlamak:Güvercinleri yuvaya alıştırmak için bir süre kanatlarının bantlanması
kanat çekme:Güvercinleri yuvaya alıştırmak için ya da damızlık olarak ayırmak için bir bir süreliğine kanatlarının çekilmesi
kanat çırpma:
kanata firkete atmak: Güvercinleri alıştırmak için kanatlarına çengelli iğne takılması
kanat güneşlemek:
kanat kırma:
kanat makaslamak:Güvercinleri yuvaya alıştırmak için kanatlarının tekinin ya da ikisinin baştan iki telek kalacak şekilde yarıdan itibaren kesilmesi
kanat örmek: Kanatları iple bağlanması, çorum çitesi
kanat paça:Malatya yöresindeki taklacı kuşların paça boyunun 10-20 cm arası olması
kanat patlatma: Kuşun kanat altındaki, dirsegindeki bölgenin takla atmaktan kanaması
kanat ucu:
kanat vurma:şak-şak, kuşun, kızgın döneminde kanatlarını sertce birbirinu vurması
kaplan: Benekli desene sahip güvercin
karakan:
karakuyruk:
karaperçemli:
katal: Dnz. 1. Güvercin yuvası
2. Tepeli köy güvercini
katillik: Dnz. Önemli vasfı olmayan, çok bulunan güvercin
Kef: Brd, Isp:Güvercinde kırmızı renk
Dnz. Güvercinde küf-pas rengi
kelebek:
kenkül: Mly. Arka tepe, Takke
kerkenek: Dnz. Kerkenez
keşpir:
ketme:
kevnare: Dyb. Üok yaşlı güvercin
kıçüstü: Dnz. Kuyruküstü yağ bezesi
kılıç paça: Paçalarının, yanlara dogru uzun olması, Yıldız paça
kınıfırlı:
kırma paça: Bkz. Sıvama paça: Kuşun paçalarının yok denecek kadar az olması
kırmızı göz:
kırmızı renk:
kızılbaş:
kızgın:
kızma: Bir yaşında olup henüz çiftleşmemiş güvercin.
kırıklamak: Dnz. Uçan kuşa pırıltı göstermek. Bkz. pırıltı, parıltı, parlak
kırkmak:Uçmayı önlemek için kanat baş teleklerinin makasla yarıdan
kesilmesi. Bkz. kanat kesmek.
kirli:Üok benekli gök
kuboy: Dyb. Karmakarışık renkli.
kum:
kumar yapmak: İki kusçu arasında birbirlerinin kuşunu kümese kapatma yarışı
kumru:Uzun süre, bayılana kadar ötebilen bir güvercin cinsi
kursak:Kuşun midesi
kuşçu:Güvercin besleyen sahıs
kuş alıştırma:
kuş bırakmak:Kuşu uçurmak,
kuş çekmek: Yabancı bir kuşu kendi kuşların vasıtasıyla yuvaya almak, çekmek
kuş kaldırmak: Kuş salmak, yabancı bir kuşu yakalamak için kuş uçurmak
kuş pazarı:Güvercin satılan pazar
kuş salmak: Kuş uçurmak, yabancı bir kuşu yakalamak için kuş uçurmak
kuyruk:Güvercin anatomisinde bir bölüm
kuyruk kapağı: Dyb. Vücut renginden başka bir rengin sıttan itibaren kuyruğa doğru uzman kısım.
kuyruksuz:Güvercinin kuyruklarının çekilmiş olma hali. Bkz. Güdek
kuyruk çekme:Güvercinin kuyruğunun çeşitli nedenlerden dolayı çekilmesi
kuyruk üstü:
kuyruk sürme:
kuyruk yakmak:Güvercinin kuyruğunun estetik kaygılardan dolayı yakılarak işlenmesi
küllü:Güvercinlerde koyu yabani rengi
kümes kaldırmak: Kümes satın almak, kümes soymak
kümes patlatmak: argo: kümes hırsızlığı yapmak
kümes süpürmek: Kümesi temizlemek. argo: kümes hırsızlığı
kümes temizliği: Kümesi temizlemek
künye: Güvercinleri kayıt altına alma işi
kürenk: Üeşitli yörelerde mavi renk güvercine verilen isim, gök, açık gök
L
lef : ucurulan yerde kuslarin asagiya dogru yatmasi
lekeli göz: Gözü lekeli renkli güvercin
lepir: Dyb: Kanadı yeni çıkan güvercin.
limon: boynu, kanat uçları kalemleri açık turuncu renginde olan güvercin
limon kasası: Güvercin üretmek için kullanılan amatör yuvalık
limonlu çallı : Vücudu ve kuyruğu açık balrengi kanatları beyaz olan güvercin. Mardinli türünde olur.
limonlu elifli : Başı. kanatları, kuyruğu, beli ve paçaları beyaz diğer taraftarı açık balrengi olan güvercin. Mardinli türünde olur.
M
makaracı ırk:
mal: Dnz. Sadakat özelliğine sahip olmayan güvercin
mantar : Güvercinin ağzının içinde, damakta ve boğaza yakın yerlerde olan beyaz renkteki büyük kabarcıklar. Sünme özelliği vardır. Tedavi edilmezse güvercini öldürebilir.
Mardinli : Gagası uzun. gözleri küçük, kafası silik, paçaları kısa, boyu uzun, boynu normal uzunlukta, ayak tırnaklan şahin tırnağı gibi uzun. düz kuyruklu güvercin türü. Kuyruğunda en az 12 en çok 16 tel olur. Temel renkleri ak. gök ve zidgaradır. Takkeli veya dabak olabilir. Gök, ak, zidgara, bozlak, devetüyü, limonlu, külümsü. sıçantüyü. ala. çallı ve çimkeli gibi renk çeşitleri vardır. Her çeşit rengi olabilir. Sırt açık renk, baş ve boyun ile kuyruk ve kanat uçları sırta göre daha koyu renklidir. Mardinli türünde renk önemli değildir. Oyun önemlidir. Mardinli türünde oyun vardır. Takla atar. Oyunsuzları makbul değildir. Mardinli türü güvercin, Selçuklu ve taklambaç gibi Konya’nın yerli güvercini değildir. Konya’ya Urfa ve Mardin yöresinden getirilmiştir.
mısri : bk. güllü.
mıskalı : Beyaz renkli olup kanatlarının üzeri siyah olan güvercin. Mardinli türünde olur. Muskanın sivri ucu kuyruk, geniş kısmı boyun tarafındadır (bk. kalpli. V.’li).
mavrullu : 1. Kuyruğu çeşitli renklerde karışık olan güvercin (M. A. Apalı).
2. Kuyruğu siyah beyaz karışık olan Selçuklu akkuyruk kara güvercin.
mukluf : 1. Yavruluk döneminin bitiminden eşleşme dönemine kadar olan dönemde bulunan güvercin. Muklufluk dönemi 40-45 gün sürer. Dişi mukluflar erkek makluflardan daha çabuk eşe gelirler. Yavruluktan olgunluk dönemine geçme sürecinde bulunan erkek ve dişi güvercin. 2. Göğsü koyu yeşil, göz çerçevesi beyaz ve gözü boncukmavi, kanatlarının üzerinde üç sırma olan gök Mardinli güvercin. Her gök Mardinliye mukluf denmez. Mukluf sözcüğü daha çok Sille’de kullanılır.
muklufluk devresi : Güvercinin vizziklik devresinin bitiminden çiftleşme devresine kadar olan süre. 40-46 gün sürer.
Musullu : Tür olarak Mardinli türüne giren, Mardinli türünün özelliklerini taşıyan, fakat Mardinliye göre daha iri ve daha uzun olan güvercin. Paçalıdır. Tek takkeli veya dabak olabilir. Aslı Musul’dan getirildiği için Musullu diye anılır. Açık gök, koyu gök ve bozlak olmak üzere üç yaygın rengi vardır. Musullu güvercin, Musullu açık gök. Musullu koyu gök, Musullu bozlak diye anılır. Tek başına Musullu denmez. Musullunun çimkeli bozlak ve çimkeli açık gök renkleri yanında diğer renkleri de bulunur. Musullu güvercin Konya’da fazla tutulmaz ve fazla beslenmez.
mühür : 1. Gök Mardinlinin mukluf cinsinin kanatları üzerindeki iki sımadan sonra gelen ve biraz beneksi olan üçüncü sırma. 2. Enseli göklerde kanat ortasındaki çok açık renkteki mavimsi benek (M. Üztermiyeci).
mühürlü : Kanatları üzerinde iki sırmadan ayrı biraz beneksi bir üçüncü sırması bulunan gök Mardinli güvercin. Mukluf cinsinde olur.
namlıyı dikmek : bk. ağızlamak.
nergiz : Gözün içindeki kırmızı çizgiler, Selçuklu türünde olur. Gözünde nergîz bulunan Selçuklu güvercinler makbul değildir.
mıskalı : Beyaz renkli olup kanatlarının üzeri siyah olan güvercin. Mardinli türünde olur. Muskanın sivri ucu kuyruk, geniş kısmı boyun tarafındadır (bk. kalpli. V.’li).
mardin:Taklacı güvercine verilen genel bir bir isimdir.
mavi:Gök rengi
maviş:
maya: Dnz.Ebeveyn kuşların yavrularına ilk hafta verdikleri kuşsütü
mazoni:
mermeri:Açık elifsiz bozdumanlı
meverdi:
mezat:
mısıri:
miski: Taklacı güvercinlerde bir renk adı
mor (1): Dnz. Koyu mavi,kınalı mavi.
mor renk:
mukluf: Dnz. Yavru kızması genç erkek veya dişi.
musul:
musul miski:
mülakat:
müsevvet:
N
nakışlı:
namlıyı dikmek : bk. ağızlamak.
nergiz : Gözün içindeki kırmızı çizgiler, Selçuklu türünde olur. Gözünde nergîz bulunan Selçuklu güvercinler makbul değildir.
O
onluk: Dyb. Havadaki kuşlara gösterilen güvercinin çırpınması.
ortası telli : Selçuklu türünde, beyaz olan kuyruğun ortasının üst tarafında koyu renkli bir tüy bulunan güvercin. Selçuklu türü güvercinin kuyruğu, gök ve düz siyah hariç, beyaz olur (M. A. Apalı).
oyun : Güvercinin takla atması. Oyuna giren güvercin takla attığı zaman sağa sola yön değiştirir. Yön değiştirmeyenler de vardır. Güvercin üçer takla arayla duraklar ve yenileme yapar. Oyun asıl olarak Mardinli türünde olur. Taklambaçta da oyun vardır, fakat fişeklemez. düz oynar. Oyuna başladığı zaman kanatlarından fazla ses çıkartan, fazla yükselen, bu yükselme sırasında çok fazla tokat yapan Mardinli türü güvercin makbuldür. Tokat sayısı azaldıkça ve yükselme mesafesi düştükçe güvercinin değeri azalır.
oryantal:
omuz:
oluk yapmak:
orta menzil:
oturma: bkz. götleme.
oyuna düşmek:Kuşun hava oyununu bırakarak hedefine oyun yapmaya başlaması
Ü
Üdü: Brd, Isp:Güvercinde gümüş rengi
ön takkalı : Başının önünde yukarıya doğru kalkık tüy demeti olan güvercin (bk. perçinli).
Üğürt: Filo, uçucular grubu
ötme:
ötücü ırk:
paça : Güvercinin dirseği ile parmakları ve parmak aralarına kadar olan kısmı örten tüyler. Geniş paça, kamış paça, dar paça çeşitleri vardır. Paça Selçuklu, Mardinli, taklambaç, demkeş. gut türlerinde olur. Paçalı güvercinler makbuldür.
paçalı : 1. Paçası olan güvercin. 2. Paçasındaki tüyler 2-3 cm. uzunluğunda olan Mardinli veya taklambaç türü güvercin.
paça kanamak:
paça kesmek:
pal : 1. Enseli ak ile enseli gök’ün eşleşmesinden olan güvercin. Rengi beyaz ile gök karışımıdır. Renk karışımı vücudun her tarafında olabilir. Makbul değildir. 2. Pal’a rengi bozuk olduğu için gırış de denir.
palanlı : 1. Beli uzun olan Selçuklu türü güvercin. Her renkte olur. Makbul değildir. Selçuklunun beli kısa olanı makbuldür (M. A. Apalı). 2. Değersiz güvercin, Mardinli ve taklambaçta olur. 3. İki ayrı cinsin eşleşmesinden olan değersiz güvercin (bk. gırış, kırma).
pampallı: Dyb. Ayağı tüylü
parıltı ırıltı, parlak vermek
parlak:Pırıltı, parlak vermek
patik : Osm.ayak tugleri olan,tozluklu
perçem : Güvercinin başındaki rengin arka takkenin altına doğru uzaması (M. A. Apalı).
perçin : Güvercinin başının önünde olup yukarıya doğru kalkan tüy demeti, ön takke {bk. ön takka).
perçinli : Başının ön tarafında yukarıya doğru kalkık tüy demeti bulunan güvercin. Ün takkeli (bk. ön takkalı).
peşenk: Güneydoğu illerimizde yapılan güvercin savaşlarında, her filoda bulunan ve filoları yönlendirdiği söylenen kuş…
sözlük anlamı: (Farsça) Kervanlarda önde giden yola alışkın at veya eşek….
peşkir : 1. Üopurlarda baştaki açık mavilikten sonra boyun arkasında, beyazlığın, beyazlıktan sonra tekrar benek biçiminde bir açık morluğun bulunması (M. Üztermiyeci). 2. Kara kuyruk taklambaçlarda omuzdan göğüse doğru inen siyahlık (M. Büyükgidiş).
peşkirli : Omuzundan göğsüne doğru siyah bir renk inen kara kuyruk taklambaç (M. Büyükgidiş).
peşkirli çopur : Baştaki açık mavilikten sonra boyun arkasında beyazlık, beyazlıktan sonra da tekrar benek biçiminde açık bir morluk bulunan çopur güvercin (M. Üztermiyeci).
piç: Osm. irki belli olmayan,kalitesiz kus
pirinç dıkdık : Taklambaç türü güvercin (bk. taklambaç).
pul: 1. Güvercinin üzerinde bulunan, kendi renginin daha koyusu benekten Pul, gök, çopur ve kara Selçukluda olur (M. A. Apalı). 2. Akkuyruk karaların göğsü altında olan beyaz çimkeler (M. Büyükgidiş).
pullu : Üzerinde kendi renginin daha koyusu benekler bulunan güvercin. Selçuklu türünün gök. çopur ve karalarında olur (M. A. Apalı).
perçem: Ün tepe
petrengi: Dnz. Pıhtılaşmış kan rengi
pırıltı:parlak vermek
pin: Üor. Dyb. Güvercin kümesi.
pike:Kuşun hedefine oynamak için kanatlarını kapatarak alçalması
pisburun: Dnz. Beyaz gaga ucunda bulunan leke.
portakal:Bir tür sarı kuş rengi
posta güvercini: Uzun mesafeleri kateden bir güvercin cinsi
pörselemek: Mly.
püskül:Dyb. Göğüsten ileri çıkan tüyler
R
S
sağmak : (Güvercin) Uçarken kanatlarını toplayarak veya kanatlarını açıp uçlarını sırttan birbirine yaklaştırarak inmek. Makbul bir uçuş değildir (M. A. Apalı).
salma : Kuşçuların iddiaları üzerine güvercinlerin uzak mesafelerden salınmasıyla veya bir kuşçunun güvercinlerini diğer bir kuşçunun evine götürüp o kuşçunun güvercinleriyle karıştırılmasıyla yapılan bir yarışma. Salma üç türlü yapılır: 1. Bir veya birkaç güvercinin belirli bir uzaklıktan gelebileceğine dair bahse girilir. Uzaklığa göre güvercin sabahleyin, kuşluk veya öğleyin bırakılır. Güvercin sahibinin güvercini antak kalınan, yani üzerinde anlaşılan saatte elde göstermesi gerekir. Üzerinde anlaşılan saatler akşam saatleridir. Kararlaştırılan saatte güvercinini elinde gösteren güvercin sahibi salmayı kazanır ve ortaya konan parayı veya güvercini alır, kaybederse verir. Konya’da salmacıların üzerinde anlaştıkları uzaklıklar genellikle Karaman, Konya Ereğlisi, Karapınar, Beyşehir, Obruk, Hatunsaray, Üumra ve Cihanbeyli yoludur. 2. iki kuşçu kendi güvercinlerini uzak bir yerden yarışa koyarlar. Yuvasına erken gelen güvercinin sahibi yarışmayı kazanır ve ortaya konan parayı veya güvercini alır. 3. Güvercinler başka bir kuşçunun evine götürülüp o kuşçunun güvercinleri ile karıştırılır. Eğer güvercinler karıştırıldığı güvercinler arasından ev sahibi güvercinciye yakalanmadan evlerine tamam olarak dönerlerse güvercin sahibi ortaya konan parayı veya güvercini alır, kaybederse ortaya konan parayı veya güvercini verir.
salmacı : Güvercini ile yarışmaya giren kuşçu.
salma güvercini : Uzak yerlerden bırakıldığı zaman yuvasına dönebilen ve bu özelliği üzerine uzak yerlerden bırakılarak yarışmaya sokulan güvercin. 10-150 km.’ye kadar olan uzaklıklardan yuvasını bulabilir. Salındıktan sonra çabuk ve geceye kalmadan gelenler makbuldür. Bütün türlerde olur, fakat daha çok Mardinli türünde olur (bk. salma kuşu).
salma kuşu : bk. salma güvercini.
sarı kıvrım : Yumurtanın içinde gelişen, fakat yumurtanın kabuğunu kıramadığı için yumurtadan çıkamayıp ölen yavru.
Selçuklu : Gövdesi topak ve ufak, ağzı çekkin, gözleri geniş, ayakları kısa paçalı, boynu uzun, ensesi geniş, kuyruğundaki tel sayısı en az. 24-26, en çok 36 olan, kara, ak, gök, siyah-beyaz ala, gök-beyaz ala renkleri bulunan güvercin türü. Akkuyruk kara, enseli ak, enseli gök, enseli çopur, enseli kara, enseli ala çeşitleri vardır. Top kuyruktur. Paçalıdır. Paçasız olanı yoktur. Dabak veya kulaktan kulağa arka takkeli olur. Dolma veya açık ense olanları vardır. Selçuklu düz oynar, tek takla atar. Oynayanı makbuldür, oynamayanı da değerini yitirmez. Selçukluların, kulaktan kulağa takkelisi, iri ve yuvarlak başlısı, kısa, kalın ve beyaz ağızlısı, uzun ve geriye doğru boyunlusu, kısrak başlısı, kısa bellisi, bir esnek boylusu, göz çerçevesi geniş, göz akı beyaz ve kılcal damarsız olanı, karın altında pamuk yani beyaz tüy olmayanı, kılıncına dolma olanı, kuyruğundaki tel sayısı çok olanı, kuyruğu kafaya değecek biçimde olanı değerlidir. Selçuklu türü. Konya’nın yerli güvercinidir. Bu güvercinlerin Selçuklular zamanından beri Konya’da bulunduğu, Selçukluların da Orta Asya’dan getirdiği kanısı yaygındır.
serpme: Dyb.Göğsüağlarda izah edilen vücut renginde tüyün göğüs kısmı tüylerine karışmasına denir.
sıçantüyü : Biraz kırmızımsıya çalan külümsü renkli güvercin. Mardinli ve Üorumlu-Mardinli türlerinde olur.
Sırma : 1. Güvercinin kanatları üzerindeki siyah çizgiler. Selçuklu göklerde, çopurda ve palda olur. Sarmaları koyu renk ve düzgün olanlar makbuldür. Sırma Mardinli türünün, kanatlan üzerinde de bulunur. Sırma iki çizgi halinde olur. 2. Mardinli ve Selçuklu türü güvercinlerin kanat ve kuyrukları üzerindeki siyah çizgiler. Kanatta ikişer, kuyrukta tek sırma olur. Sırma koyu renk olursa makbuldür (bk kalem).
sırtı kara : bk. dalı kara, beli kara. yamalı.
siğil : Güvercinin genellikle, gagasında olan mercimek veya nohut büyüklüğündeki pürtüklü ur. Göz kenarında ve vücudun diğer kısımlarında da olabilir. Gagada ve gözde olanlar tehlikelidir. Gagayı düşürür, gözü kör edebilir Siğil güvercini öldürebilir. Sarımtırak renktedir, sonradan sîyahlaşabilir.
silik:
siyah elifli : Başı, kanatları, kuyruğu, paçaları beyaz, vücudunun diğer tarafları siyah olan güvercin. Mardinli ve taklambaç türlerinde olur. Gözlerinin üzerinde çimkeler olabilir.
siyah ganrık : Bütünüyle siyah olan ganrık güvercin.
sokma kuyruk : içini dolduran tüyler daire biçiminde olan kuyruk (Üztermiyeci).
soku : Osm. kanadinda farkli bir telek rengi olmasi
susamlı : Külümsüden biraz açık, gökten biraz koyu renkli güvercin. Mardinli türünde olur.
sürmek : (Güvercin) Eşe gelmek. Erkek güvercin dişi güvercinin peşinden gitmek (M. A. Apalı).
sürülmek : Bir kuşçunun güvercinleri uçarken, sahibi tarafından getirilerek uçan güvercinlerin halkası altından atılan güvercinlerin, uçan güvercinlerden birini veya birkaçını halkaları içine alarak kendi evlerine doğru çekmek (M. A. -Apalı).
sabuni: Taklacı güvercinlerde bir renk adı. Bkz. Sarıkır
sakar:Baska veya galaca kuşların gözlerinden üzerinin beyaz olması.
sakat: Dyb. yumurtlamayan güvercin.
sallabaş:
sallanık: Mly.
salma: Güvercin kümesi
salmonella:
sarıkır: Bkz. sabuni
sarı göz:
savrulma:
seferli:Oyun sökmüş ve sefer yapan kuş
sekmeleme: Mly
selanik:
Selek: Brd, Isp:Kanadında tüyü eksik
sersem: Uçarkan cok takla atan ve evine gelemeyen kuş
sıçan: Mly. Güvercinin kahverengiye yakın olanı
sırt:
sırtı kızıl:
sibop: Dnz. Kuyruküstü yağ bezesi.
silinme: Üok yüksek uçma
sine:
sinek: Güvercinin çok yüksekte sinek gibi küçülmesi, kaybolması
siyah gaga:
sokarık: Dnz. Ebeveyn kuşların yavrularına bakma hali.
sökgün. Dnz. Arka arkaya uçabilecek kadar antremanlı,uçmaya iştahlı kuş.
suluk:
suvama: Dyb. ???
sün :Osm. yavru kuslarin ucuma alistirilmasi
sütbeyaz: Güvercinlerde bembeyaz renk
Ş
şahan: Dnz.şahin
şebere: Dnz. Gövdenin düz renk,kanat uçları ve kuyrugun beyaz olması
şafra:
şarabi:
şatır: Dyb. Evini, kümesini çok iyi tanıyan güvercin karakteri.
seftali ( şivtelli ) : Dyb. Kanatlardaki (V) şeklinde çift çizgili koyu renk.
şekeri:
şekerceli:Sırbistan ve eski Yugoslavya’da ”şekeri renk” icin kullanilan eşanlamlı kelime.
şebab:
T
taç: Osm. kafayi enine bolen daire
tahta kuyruk : 1. Düz kuyruk. Enseli dışındaki güvercinlerin kuyruğu. Tahta kuyruk, Mardinli, taklambaç, demkeş, Musullu. kuşkumru gibi güvercinlerde bulunur. Kuyruktaki tel sayısı 12. 13, 14, 16 arasında değişir (bk. düz kuyruk). 2. Enselinin az kuyruklusu (M. A. Apalı).
takka : Güvercinin başının önünde, arkasında veya hem önünde hem arkasında, yukarıya doğru kalkan tüy demeti. Güvercinler başlarındaki takke durumuna göre, ön takkalı, arka takkalı veya çift takkalı diye anılırlar.
takkalı : Başında yukarıya doğru kalkık tüy demeti olan güvercin.
takla : uçarken oyuna giren güvercinin önden arkaya, geriye doğru dönmesi, takla atması.
taklambaç : Ağzı küçük, kalın ve çekkin, gözleri küçük, kafası yuvarlak, boyu topak, boynu uzun, rengi kara, ak, veya siyah-beyaz ala olan güvercin türü, Siyah-beyaz olanlarına renklerin vücut üzerindeki dağılışına göre çallı, ala, kara kafa, kara kuyruk alası, kara kuyruk taklambaç, karakafa karakuyruk adları verilir. Düz kuyruktur. Kuyruktaki tel sayısı 12-16 orasında değişir. Kuyruktaki tel sayısı 12’yi geçerse makbul değildir. Taklambaç düz oynar, tek takla atar. Takla atmayanı da vardır. Arka takkeli veya dabak olabilir. Üoğunlukla paçalıdır. Üok az olarak paçasızı da olabilir. Taklambaçla güllü arasındaki fark: Taklambacın göğsünde gülü yoktur. Taklambaç paçalıdır, güllü paçasızdır. Taklambacın gözü küçüktür, güllünün gözü büyüktür. Taklambaç oyuna girer, takla atar, güllü oyuna girmez, takla atmaz.
topla kuyruk : Selçuklu ile Mardinli arası kuyruk. Tam düz olmayan, Selçuklu gibi de kılıncına dolma ya da açık ense olmayıp Selçuklu ile Mardinli arası olan kuyruk. Pallarda ve kırışlarda olur.
tor: Dyb. File
tek bıyık : Bir tarafında, ağızla göz arasında tüy dönmesi, tüyün ivinti halinde dönmesi bulunan güvercin.
tek takkalı : Başının önünde ya da arkasında, yukarıya doğru kalkık tüy demeti olan güvercin.
tel : Kanatta ve kuyrukta bulunan büyük kalın tüy. Telek.
Temel zidgara : Mustafa Temel tarafından yetiştirilen zidgara güvercinler.
Mardinli türü güvercindir. Temel zidgaraların oyun yeteneği daha fazladır. Temel zidgaralarda oyun yeteneği olanların yüzdesi diğer zidgaralara göre daha yüksektir. Temel zidgaralar öbür zidgaralardan daha değerlidir. Temel zidgaralarda daha çok çatal kuyruk bulunur.
tirid: Dyb. Yumurtlama esnasında dişisini gagalayarak etrafını dolaşmak.
tokat : Güvercinin takla atması, uçarken geriye doğru dönmesi. Dönme aşağıdan yukarıya doğru olur. Taklambaç için tokat sözü pek kullanılmaz. Mardinli türü için kullanılır. Mardinli fişeklerken tokat yapar. En fazla tokat on kadardır.
top kuyruk : Kılıncına dolma ve açık ense güvercin. Selçuklu türünün özelliğidir. Kuyruk yukarıya kalkık ve üçgen biçimindedir, içi dolu alanına kılıncına dolma, içi açık olanına açık ense denir.
tosulamak : Dişi güvercin kanatlarını gerip şişirerek erkek güvercinin üzerine doğru yürümek.
tuzak : Daha çok yiğit güvercinleri yakalamak için kullanılan ve kafes biçiminde olup iple çekildiğinde kapağı kapanan düzen (bk. kapağan), (A, Pekkirişçi).
tülek : 1. Tüy değiştiren güvercin. 2. Güvercinin tüy değiştirmesi hali. Tüleyen güvercin.
tüleme : Güvercinin sonbaharda eski tüylerini atıp yeni tüyler çıkarması.
tülemek : (Güvercin) Tüy değiştirmek.
taban takla:
takkalı: Kon. Arka tepe
taklaya tutulmak:Fişekte cok fazla takla atması 50-100 takla
taklacı ırk:Parende atan bir çeşit güvercin ırkı.
taklambaç:
taklakçı: Dnz.Taklacı
tam paça:
tarçınli:Sırbistan’da ve eski Yugoslavya’da düz kırmızı kusları tarif için kullanılan kelime.
tavuskuyruk:
trakya makaracısı:
tek suvama: Dyb. Güvercinin bir tarafının diğer tarafından daha benekli olması
telek:Kuşun tüy döneminde kanatlarını uzatarak esit, standart boyuta getirmesi
telli: Dnz. Kuyruğu elifli.
telek düzmek:
terslemek:Kuşun takla atmaya calışırken atamaması,
tırnak:
tırnak atmak:
tırnak kırılması:
tohumsuz: Dyb. Erkeğin dişi ile çiftleşip yavru yapamaması
tozluklu:
tutakçı: Dnz. Yabancı bekleyen kuşçu.
tutuk:
tutuşmak: Dnz. İki kuşcunun birbirlerinin kuşunu tutup geri vermemesi.
tüneme:
tünek: Güvercinleri tünemesi için yapılmış bölüm, alan
tülek:
tüleği sökmek:
tüleğe girmek:
tüyü kirlenmek: Güvercinin ele alınmasından dolayı tüylerinin kirli olma hali.
tüyünü düzmek:Güvercinin tüyden ilk çıkma hali, Güvercinin tüy mevsiminden çıkma hali
tepe: Güvercinleri gagalarının üzerindeki, kafalarının arkasındaki estetik kabartı
U
uçkun: Dnz. Kümese demirbaş olmuş sürekli uçurulan kuş.
uçurma sandığı:
Ü
üçgen: Bango ırkı
üstü telli : Kuyruğunun üzerinde çoğunlukla tek, bazen de iki üç tane siyah tel olan akkuyruk kara.
Üşüntü: Brd, Isp: Kümes tabanına serilen kalın talaş
V
Van yüksek uçucu:
veba : Güvercin vebası. Vebaya yakalanan güvercin ishal olur, zayıflar ve 10-15 gün içinde ölür.
V’li : Beyaz renkli olup kanatlarının üzeri siyah olan güvercin. V’nin ağzı boyun, tabanı kuyruk yönündedir (bk. kaloli, nuskalı).
vizzik : Yumurtadan yeni çıkmış güvercin yavrusu. Yumurtadan yeni çıktığında el gibi olup kılçıklanmaya başlayan güvercin yavrusu. Yavru yem yemeye indiği zaman da vizzik denir. Yavruya vizzik sesini çıkardığı sürece vizzik denir. Vizziklik 40 gün kadar sürer. Vizziklikten sonra muklufluk başlar (bk. cızzık).
Y
yad : 1. Yabancı güvercin. 2. Birinin güvercinleri içine giren yabancı güvercin.
yad tutmak : Yabancı bir güvercin tutmak.
yalpırdak : 1. Taklambaç ya da Mardinli türüyle Selçuklu türünün eşleşmesinden olan güvercin (bk. kırma). 2. Kuyruğundaki tel sayısı normalden, 24-26’dan az alan Selçuklu türü güvercin (S. Nâçar).
yamalı : bk. dalı kara, sırtı kara, beli kara
yanı telli : 1. Kuyruğunun iki yanında birer siyah tel bulunan akkuyruk kara (bk. yom telli kara). 2. Beyaz kuyruğunun en kenarındaki teli koyu renk olan güvercin (M. A. Apalı).
yanı telli kara : Kuyruğunun iki yanında birer tel siyah olan akkuyruk kara güvercin [bk. yanı telli).
yavru : Yumurtadan çıktıktan sonra, muklufluğa kadar dönemde bulunan güvercin. Yumurtadan yeni çıkmış güvercin yavrusu. Yavruluk 40 gün kadar sürer Yavru yakalandığında vizzik diye ses çıkarır. Bu sesi çıkardığı sürece yavruluk devam eder (bk, cızzık. vizzik).
yenileme 1. Güvercinin 3-4 takla attıktan sonra duraklayıp sıçraması. Yukarıya doğru fişekleyerek oyun yapan güvercinin bir an oyunu bırakıp çok kısa bir mesafe için düzelir gibi yapıp yeniden oyuna girmesi. Oyunu bırakarak, duraklayıp sıçrayarak yeniden oyuna girme. Ortalama olarak üç yenileme yapılır. Her yenileme arasındaki taklalarda yön değiştiren ve değiştirmeyen güvercinler vardır. Yön değiştiren güvercinler daha makbuldür. 2. Güvercinin kanat ve kuyruk tüyleri dahil eski tüylerini atıp yeni tüy çıkarması. Vücuttaki bütün tüyler değişir. Yenileme eylül ve ağustos aylarında olur.
yeşil cepeli : Zidgara ve gök güvercinlerde baş dahil kursağa kadar olan bolümü yeşil olan güvercin. Mardinli türünde olur.
yiğit güvercin : Uzak mesafelerden salındığında yuvasına çok kısa bir zamanda dönen güvercin. Her tür güvercinde olur. Yiğit güvercinler ev üzerinde uçtuklarında da çok uçarlar. Ortalama 4-5 saat uçabilir. 8-10 saat uçanları da bulunur ama çok azdır (bk. damarlı güvercin}.
yürümek : En son merhaleye, gözle görülmeyecek kadar yükseklere uçmak (M. A. Apalı).
yürük : Üok yükseklere, en son merhaleye kadar ucan güvercin. Gözle görülmeyecek kadar yükseklere uçan güvercin. Yürük güvercinler her türde olabilir (M. A. Apalı).
yabancı: Dnz.Acemi veya kümesini kaybetmiş güvercin.
yabani:Yabani güvercin
yad kuş: Mly. Bkz. Kaçak kuş.
yamalı: Dnz. Düz beyaz kuşun ense kökünde başka renk bulunması
yanar döner: Bkz. sıçan, gonur, humey, çikolata
yankab:Dnz. Gövdenin beyaz,yalnızca tek kanatta renk olması
yağ bezesi:
yarış ırkı:
yaşmak:Baska veya galaca kuşun beyaz başını renkli bir hattın gagadan geriye dogru kesmesi.
yaşmaklı:
yatık: Uçurulmamış güvercin
yava: Dyb. Evini, yuvasını tanımayan acemi güvercin karakteri
yavru alma:
yavru tüyü: Yavrunun ilk tüyü, henüz tüyünü değiştirmemiş hali
yelli: Dnz. Cok kolay ucuşa gecen ürkekçe duran kuş.
yeke: Bir kaç defa yumurtlamış güvercin.
yemlemek:
yemine yörük: Dnz. Yem yedigi kümese hemen baglanan kuş
yemlik:
yıkanma:Güvecinin banyo yapması
yoluk: Dnz.Kanat baş teleklerinin çekilmesi.
yoz:
yumurta sürme:Dişi güvercinin altına başka bir yumurta koyma
yumurtadan çıkmak:Yavrunun yumurtadan çıkması
yumurta kaydırma:Kuşun yumurtalarını, başka kuşun altına koyma
yumurtaya yatmak: Güvercinin yavru çıkarmak üzere yumurtanın üzerine oturması
yumurtayı çatlatmak:Yavrunun yumurtadan çıkma vaktinin geldiğinin işareti.
yumurta ağızda olmak: Yumurtanın güvercinin anüsünden çıkma zamanının yaklaşması.
yumurta göte gelmek:Bkz. Yumurta ağızda olmak
yuva:
yuva kızdırmak: Erkek ve dişi güvercinin yuvada sevişmesi.
yuvaya sürmek:Güvercinin eşleşmek için ya da yumurtaya oturtmak için eşini yuvaya ya da yumurtaya çekmesi
yuvaya yatkın: Güvercinin kümese alışkın olma hali
yuvadan atma:
yuvalık: Güvercinlerin üremesi için salmada genellikle 60x40x40 genişliğinde ayrılan yer.
yüksek uçma:
Z
zencir : 1. Kuyruğu beyaz, vücudunun diğer tarafları siyah güvercinin gerdanında olan beyaz cimkeler. Selçuklu türünde olur (M. A. Apalı) 2. Üene altından boyuna doğru inen zincir biçimindeki siyah-beyaz cimkeler. Mardinli türü güvercinlerde olur (bk. cırcır).
zencirli: 1. Gerdanında beyaz cimkeler olan güvercin. Kuyruğu beyaz diğer tarafları siyah Selçuklu türü güvercinlerde olur (M. A. Apalı). 2. Üene altından boyuna doğru inen siyah-beyaz cimkeler bulunan güvercin. Boynunda zencir olan güvercin. Mardinli türünde olur (bk. cırcırlı).
zırh : Kuyrukta en dışta, iki yanlı olarak bulunan iç yarısı siyah dış yarısı beyaz teller (M. Üztermiyeci).
zidgara : Bütünüyle siyah olan güvercin. Selçuklu, Mardinli ve taklambaç türlerinde bulunur.
Zidgara güvercinler, boz zidgara, koyu zidgara diye ikiye ayrılır.
zift kara: Kon. Simsiyah güvercin
zilarap: Güvercinlerde rengi görece simsiyah olan kuş.
